Göç, diğer adıyla hicret, bireylerin, toplulukların ve milletlerin tarihinde derin izler bırakan, çoğu zaman bir dönüm noktası olarak görülen en önemli hadiselerden biridir. Tarih boyunca büyük değişimlere yol açan bu hareketler; ekonomik fırsatlar, savaşlar, doğal afetler veya siyasi baskılar gibi çeşitli nedenlerle gerçekleşmiş, insanların yaşamlarını köklü şekilde değiştirirken toplumların dini, kültürel, sosyal ve ekonomik yapısını da şekillendirmiştir.

Özellikle Osmanlı toprakları, yüzyıllar boyunca farklı topluluklar için bir sığınak olmuş, zorunlu göçler büyük sosyal ve demografik değişimlere yol açmıştır. Bu çerçevede, Kırım’dan Osmanlı topraklarına göçler, 1783’te Kırım Hanlığı’nın Rusya tarafından ilhak edilmesiyle büyük bir kitle hareketine dönüşmüştür. Kırım’ın Rusya tarafından ilhak edilmesinin ardından, Sovyetler Birliği döneminde baskılar artmış, 1944’te ise Kırım Türkleri tamamen sürgüne gönderilmiştir. Türkiye’ye göç eden Kırım Türkleri kimliklerini ve kültürel bağlarını koruyarak Türkiye’de uyum sağlamış, aynı zamanda Kırım ile kültürel ve siyasi bağlarını sürdürmeye devam etmişlerdir. 

Kırım Türkleri için 20. Yüzyılın ortalarında başka bir serüven başlamış, bu defa yeni dünya Amerika Birleşik Devletleri’ne zorunlu olmayan bir göç başlamış; 1960 ve 1970’li yıllarda ABD’nin sağladığı imkanlardan istifade ederek bu ülkeye göç etmişlerdir. Bu tarihlerden itibaren, New York ve New Jersey çevresinde Kırım Türkleri yoğun olarak yaşamaya başlamıştır.

Başlangıçta her hafta farklı bir ailenin evinde toplanan Kırım Türkleri, tüm zorluklara rağmen dayanışma ruhuyla bir araya gelmeye devam etmiştir. Evlerin sıcak atmosferinde düzenlenen dernek toplantıları, folklor ekibinin çalışmaları, dini ve kültürel etkinlikler, vatanlarından uzakta da olsa kimlik muhafazası için temel taşlar olmuştur.

Ancak, bu çabaların kalıcı bir kurumsal yapıya dönüşmesi ve resmi bir kimlik kazanması için, Amerikan makamlarına başvuruda bulunabilmek adına vatandaşlık şartı, derneğin resmiyet kazanma sürecinde büyük bir engel teşkil etmiştir. Buna rağmen, azimle hareket eden topluluk, gerekli şartları sağlayan üyelerini bularak resmi süreci tamamlamayı başarmıştır. Nihayet, uzun uğraşlar sonucunda tarihi bir adım atılmış, 14 Kasım 1961’de Brooklyn’de “American Association of Crimean Turks” Amerikan Kırım Türkleri Birliği adıyla dernek resmen kurulmuştur. Bu tarihten itibaren uzun uğraşlar sonucunda kurulan bu dernek, Kırım Türkleri’nin Amerika’daki sesi ve dayanışma merkezi olmuş, New York Eyaletindeki en eski Türk derneklerinden biri olarak milli ve manevi değerleri yaşatma ve birlik beraberliği sağlama konusunda önemli bir rol üstlenmiştir.

Bu büyük başarı, yalnızca derneğin kuruluşunu değil, aynı zamanda Kırım Türkleri’nin Amerika’daki varlığını kalıcı hale getiren bir dönüm noktasını temsil etmiştir. İşin başlangıcında meşakkatli yolculukta öncülük eden kurucu üyeler; İbrahim Dülber, Mehmet Sevdiyar, Refat İlkson, Ethem Çelebi, Şevket Dolan, Feride Yakup, Refat İbrahim önderlik yapmıştır.

Onların fedakârlıkları, Kırım Türkleri’nin Amerika’daki varlığını güçlendiren en önemli yapı taşlarından biri olmuş, topluluk içinde birlik ve beraberliğin temellerini atmıştır.

Derneğin resmî kuruluşuna imza atan İbrahim İsmail, İbrahim Talat, Feride Yakup, Saniye Balaban ve İbrahim Refat, ve olağanüstü fedakârlık gösteren yukarıda isimleri yazılı kurucu üyelerle birlikte, sadece bir dernek kurmakla kalmamış, aynı zamanda dini vecibelerini yerine getirme konusunda da büyük zorluklarla karşılaşmışlardır. Bayram namazlarını kılacak bir yerleri ve onlara imamet yapacak bir hocaları olmadığı için dini vecibelerini yerine getirmekte güçlük çekmişlerdir.

Ancak, cemiyet büyüdükçe ihtiyaçları da artmış ve bu eksikliklerin giderilmesi zorunlu hale gelmiştir. Cemaatin, Cuma ve bayram namazlarını kılacak bir mescide, beş vakit namazı kıldıracak, cenazelerin teçhiz ve tekfinini yapacak, mevlitler ve duaları okuyacak  bir hocaya olan ihtiyacı giderek daha belirgin hale gelmiştir. Bu ihtiyacı karşılayacak uygun bir mekân bulunamaması sebebiyle, bütün imkânsızlıklara rağmen, Cuma ve bayram namazları ile mevlitler, dualar, binaların bodrum katlarında eda edilmeye başlanmıştır. Her ne kadar sade ve mütevazı olsa da, bu mekânlar cemaat için yalnızca bir ibadet yeri değil, aynı zamanda kardeşlik ruhunun yeşerdiği, manevi bağların güçlendiği mekanlar olmuştur. O dar ve loş bodrum katlarında yankılanan dualar, bir milletin inancını ve kimliğini yaşatma azminin sessiz ama derin bir ifadesi olmuştur.

Bu azmin bir nişanesi olarak, cemiyetin o günlerde aldığı kararlar, bugün tarihi bir belge niteliği taşımaktadır. 2 Mayıs 1971 tarihli dernek tutanak defterinde yer alan bir kararda şu ifadeler dikkat çeker: “…8 Mayıs 1971 tarihinde, Enver Borluca’nın 665 Ocean Parkway, Brooklyn’deki binasında, Peygamberimizin Doğum Günü için mevlüt okutulmasına karar verilmiştir…” Bu satırlar, cemaatin manevi değerlerine sahip çıkma iradesini ve vatanlarından uzak olsalar da inançlarını yaşatma konusundaki kararlılıklarını en güzel şekilde yansıtmaktadır.

Cemiyetin ilk hocası olarak, cemaatin sevgisini ve hürmetini kazanan Hacı Emin Çağarlı seçilmiştir. Rahmetli Hacı Emin hoca, bu uzak diyarlarda Kırım Türklerinin umudu, yol göstericisi ve sığınağı olmuştur. O, cemaatin sevincine de hüznüne de ortak olmuş; düğünlerde, cenazelerde, nişan ve sünnet merasimlerinde her daim topluma liderlik etmiştir.

Onun ardından, Ali Özdenoğlu uzun yıllar cemaatin manevi rehberliğini üstlenmiş, Kırım Türklerinin milli ve manevi değerlerini taze tutmak için büyük bir özveriyle hizmet etmiştir. Her iki kıymetli hocamız da, cemaatin belleğinde derin izler bırakmış, hayatlarını inanç ve hizmet yolunda vakfetmişlerdir. Kaderin bir cilvesi olarak, hicret edilen bu topraklar onların da son durağı olmuş, aziz hatıraları, göç ettikleri bu yeni vatanın bağrına emanet edilmiştir. Allah (CC) cümlesine rahmet eylesin…

Cemiyet, toplumsal ve kültürel etkinlikleriyle de cemaatin birlik ve beraberliğini pekiştirmiştir. Bu kapsamda, tarihi Prospect Hall, cemiyetin çeşitli konferanslarına, bayram balolarına ve kongrelerine ev sahipliği yaparak, Kırım Türklerinin Amerika’daki toplumsal hafızasında özel bir yer edinmiştir. Bu görkemli mekân, yıllar boyunca cemaatin sevinçlerini, hüzünlerini, ve büyük buluşmalarına ev sahipliği yapmış, adeta tarihe tanıklık eden bir çatı olmuştur. Ancak ne yazık ki, cemiyetin tarihinde önemli bir yere sahip olan Prospect Hall, 2021 yılında yeni sahipleri tarafından yıktırılarak yerini modern rezidanslara bırakmıştır. Onunla birlikte, nice anılar ve hatıralar da mazinin sayfalarına gömülmüş, ancak orada yaşanan birlik ruhu ve dayanışma duygusu, cemiyetin hafızasında daima taptaze kalmıştır.

Bu süreçte, cemiyet Brooklyn’de, Flatbush ve Church Avenueleri arasında, 18. Sokak’ta bulunan küçük bir binanın ikinci katında bir “Dernek Lokali” kiralayarak faaliyetlerini burada yürütmeye başlamıştır. Ancak, hızla büyüyen topluluk ve artan ihtiyaçlar, daha geniş ve kalıcı bir mekân gerekliliğini gün yüzüne çıkarmıştır. 1969-1971 yıllarına ait dernek kayıtlarında, cemaatin mekânsal ihtiyaçlarının arttığı ve bu doğrultuda bir “Bina Satın Alma Komisyonu” kurulması gerektiği belirtilmiştir. Ne yazık ki, bu komisyonun üyelerinin isimleri günümüze ulaşmamış olsa da, onların çabaları, cemiyetin bugün sahip olduğu hizmet binasına giden yolda atılan en önemli adımlardan biri olmuştur.

Bugün hizmet veren cemiyet binasının satın alınmasına kadar geçen süreç, aşağıda detayları verilen toplantı kararlarıyla şekillenmiştir.

İlk olarak, 19 Mayıs 1971’de, Abdurrahman Emek’in evinde saat 14:00’te düzenlenen toplantıda, King’s Highway’de bulunan bir binanın yönetim kurulu üyeleri tarafından incelenmesine karar verilmiştir. Aynı gün yapılan görüşmelerin ardından, binanın satın alınması için gerekli girişimlerin başlatılması kararlaştırılmıştır. Ancak, daha sonra bu binadan vazgeçilmiş ve alternatif bir mekân arayışı sürdürülmüştür.

Bu doğrultuda, 10 Temmuz 1971’de, Flatbush ve Church Avenueleri arasındaki lokal binasında yapılan toplantıda, King’s Highway, 6. Sokak’ta bulunan yeni bir binanın satın alınmasına karar verilmiştir.

14 Ağustos 1971’de gerçekleştirilen toplantıda bağış toplama işinin yönetim kurulu tarafından yürütülmesine karar verilmiştir.

Son olarak, 29 Ağustos 1971’de düzenlenecek cemiyet pikniğinde, yönetim kurulu üyeleri tarafından bağış toplanması kararlaştırılarak cemiyetin yeni binasına kavuşması için maddi kaynak oluşturma süreci hızlandırılmıştır.

Bu kararlar, bir bina satın alma sürecinin resmi belgeleri olmanın ötesinde, cemaatin birlik ve beraberlik içinde hareket etme iradesinin ve geleceğe yönelik sağlam temeller atma kararlılığının birer vesikası, büyük bir fedakârlık ve dayanışmanın simgesi olarak cemiyetin tarihinde yerini almıştır.

Ve nihayet, 4509 New Utrecht Avenue, Brooklyn adresinde, uzun zamandır aranan bina bulunmuştur. Çok eski, terkedilmiş, perişan haldeki bir gömlek dikiş atölyesi olan bu yapı, her köşesi çöp ve tozla kaplanmış, adeta zamanın insafsızlığına terk edilmiştir. Büyük bir inançla, Başkan Fikret Yurter, Başkan Yardımcıları Halit Taşlıyar ve Yakup Çilen, Yönetim Kurulu üyeleri Abdurrahman Emek, Mustafa Günol, Dursun Giray, Bilal Karabiber, Ahmet Hacıoğlu ve Mübeyyin Altan, cemaatin hizmetine açılacak bu kutsal çatıyı ayağa kaldırmak için hiç vakit kaybetmeden harekete geçmişleridir. Onların öncülüğünde, cemiyet üyeleri ve gönüllüler el ele vererek, yıllardır hayalini kurdukları bu mekânı yeniden inşa etmek için işe koyulmuşlar, tozlu duvarlar, yorgun zeminler, terk edilmiş köşeler, Kırım Türkleri’nin alın teriyle, sevgisiyle ve azmiyle yeniden hayat bulmaya başlamıştır. Kimi marangozluk yapmış, kimi duvarları boyamış, kimi çatıyı tamir etmiş, kimi de elektrik ve su tesisatını döşemiştir. Her çekiç darbesi, her sıva vuruşu, vatanlarından uzak düşmüş ama ruhlarını kaybetmemiş bir halkın yeniden ayağa kalkışını simgelemiştir.

Ayrıca, Mithat Timur, Dursun Giray, İbrahim Altan, tesisatçı Server, Faruk Semen, Sait Ünay, Abdülhekim Saraylı ve Yunus Ezgin de bu kutlu mücadelede en ön safta yer almışlardır. (Ne yazık ki, adı geçen bu fedakâr üyelerden, Sait Ünay hariç, hepsi Allah’ın rahmetine kavuşmuştur. Allah hepsine rahmet eylesin.)

Diğer tüm cemiyet üyelerinin olağanüstü çalışmalarıyla, terkedilmiş, harabe halindeki bina tamamen yenilenmiş ve nihayet 1972 yılında hizmete açılmıştır. O gün, yalnızca bir binanın kapıları değil, bir toplumun birlikte var olma iradesi de yeniden doğmuştur. O kapılar, fedakârlıkla, inançla ve kardeşlikle açılmış; içinde yalnızca taş ve beton değil, vefa ve azmin hikâyesi de yükselmiştir.

Bu uğurda ter döken nice gönüllüler arasında, hüzünlü hikâyeler de vardır. Bunlardan biri de, yeni alınan binada çalışmak için aylarca Bronx’tan Brooklyn’e metro ile gidip gelen rahmetli “Okaz” lakaplı Abdülvahap Kahraman’dır. O, hiçbir karşılık beklemeden, sadece cemiyetine hizmet etme arzusuyla her gün uzun yolculuklar yaparak bu kutlu çabanın bir parçası olmuştur. Ancak, bir gece işini bitirip evine dönerken, talihsiz bir metro kazası sonucu hayatını kaybetmiştir. Bu bina için dökülen her damla alın teri kıymetlidir, ama Abdülvahap Kahraman’ın fedakârlığı ve acı kaybı, cemaatin hafızasında derin bir iz bırakmıştır. Allah rahmet eylesin.

Satın alınan bu bina, 1972 yılından 2022 yılına kadar, tam yarım asır boyunca, cemiyetin kültürel, siyasi ve dini merkezi olarak hizmet etmiştir. Bu çatı altında toplantılar yapılmış, bayramlar kutlanmış, önemli kararlar alınmış ve birlik ruhu her geçen gün daha da güçlenmiştir.

Ayrıca, içerisinde mescit de bulunan bu bina üyeler ve tüm müslümanlar için hizmet vermiş, cemaatin manevi dirilişinin ve köklerine olan bağlılığının bir sembolü haline gelmiştir. Burada yankılanan ezanlar, cemiyetin vatanından uzakta da olsa kimliğini koruma azminin en güzel göstergelerinden biri olmuştur.

Yıllarca hizmet veren bu tarihi bina, her ne kadar bakımı yapılmaya çalışılsa da, zamanla resmi denetlemelerden geçmesi zorlaşmış ve kullanımı tehlike arz etmeye başlamıştır. Cemiyet yönetimi, bu durumu göz önünde bulundurarak, binanın tamamen yenilenmesine karar vermiş ve büyük bir sorumluluğun altına girmiştir.

Cemiyet Başkanı Nariman Asanov, Başkan Yardımcısı Kemal Kurun, Genel Sekreter Dilek Mergin ve Yönetim Kurulu üyeleri, bu kutsal mekânı daha güvenli ve kullanışlı hale getirmek için büyük bir özveriyle harekete geçmişlerdir. Maddi yükün altından kalkabilmek için cemiyet üyeleri olağanüstü bir fedakârlık göstermiş ve tüm masraflar, onların desteği sayesinde karşılanmıştır. 

Ayrıca, Yurtdışı Türkler Başkanlığı’nın (YTB) dernek bünyesindeki okula yaptığı katkılar ve Murat Zincir Bey’in, rahmetli babası anısına binanın asansörünü temin etmesi, bu sürece büyük değer katmıştır. Bu destekler sayesinde, cemiyet merkezi sadece fiziki olarak değil, ruhen de güçlenerek yeniden hayat bulmuştur.

Ve nihayet, 17 Eylül 2023’te, saygıdeğer devlet büyüklerimizin, sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin ve cemiyetin kıymetli üyelerinin katılımıyla görkemli bir açılış töreni gerçekleştirilmiştir. Bu açılış, yalnızca bir binanın kapılarının yeniden açılması değil, cemaatimizin birlik ve beraberlik içinde geleceğe attığı sağlam bir adımın simgesi olmuştur.